Dobre praktyki nakazują, aby strategia ochrony rozpoczynała się od szczegółowej analizy ryzyka, która wskazuje, które elementy konstrukcji wymagają najwyższej klasy odporności. Każda sekunda decyduje o skali katastrofy, gdy w budynku pojawi się ogień. Właśnie dlatego inżynierowie ochrony przeciwpożarowej już na etapie projektu wdrażają bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe, czyli rozwiązania, które nie potrzebują energii ani sygnału do aktywacji. Ich zadaniem jest utrzymanie integralności konstrukcji, zatrzymanie płomieni w obrębie strefy pożaru i ograniczenie temperatury po drugiej stronie przegrody.
W praktyce oznacza to ściany, stropy, powłoki i uszczelnienia, które – dzięki odpowiedniej klasie odporności EI lub REI – umożliwiają spokojną ewakuację oraz prowadzenie akcji ratowniczej. Co więcej, odpowiednie bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe zmniejszają późniejsze koszty naprawy obiektu nawet o 40 %, co potwierdzają analizy europejskiego stowarzyszenia FireSafe Europe.
Znaczenie biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych w nowoczesnym budownictwie
Bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe są fundamentem strategii „defence-in-depth”, w której kolejne warstwy zabezpieczeń wzajemnie się uzupełniają. Rosnąca wysokość obiektów, powszechność konstrukcji stalowych i szkieletowych oraz intensywne wykorzystanie przestrzeni biurowej sprawiają, że już sama konstrukcja musi pełnić rolę tarczy.
W Polsce wymagania te precyzuje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. W praktyce projektant oblicza nośność ogniową elementów, a następnie dobiera klasę R 30, R 60, R 90 lub R 120, aby spełnić kryterium czasu i temperatury.
Korzyści dla inwestora
- niższe składki ubezpieczeniowe,
- mniejsze ryzyko przestojów produkcyjnych,
- podniesienie wartości rezydualnej budynku,
- pozytywny wizerunek w oczach najemców.
Materiały do biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych – przegląd rozwiązań
Wybór materiału zaczyna się od analizy stref pożarowych i klasyfikacji elementów. Popularne opcje to:
- Farby pęczniejące – lekkie, szybkie w aplikacji, idealne na profile stalowe.
- Płyty gipsowo-kartonowe F – zapewniają EI 120 przy grubości 25 mm.
- Zaprawy natryskowe cementowo-perlitowe – odporne na wibracje, często stosowane w garażach.
- Maty ceramiczne – chronią kanały wentylacyjne i koryta kablowe w tunelach.
Badania Instytutu Techniki Budowlanej dowiodły, że kombinacja farby pęczniejącej i podkładu epoksydowego podnosi odporność stalowej belki z R 15 do R 90 bez konieczności montażu dodatkowej okładziny.
Wskazówki doboru materiału
- zweryfikuj deklarację DoP oraz certyfikaty ETA,
- oceń warunki środowiskowe (wilgotność, agresywne opary),
- uwzględnij cykl życia materiału i koszty jego odnowienia.
Normy i regulacje wspierające bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe
Wdrożenie skutecznych rozwiązań wymaga znajomości aktualnych przepisów zarówno krajowych, jak i europejskich. Kluczowe akty prawne łączą się w spójny system oceniania, klasyfikowania i badań wyrobów.
W Polsce podstawą jest, obok wspomnianego rozporządzenia, również Ustawa o ochronie przeciwpożarowej, nakładająca obowiązek zapewnienia warunków ewakuacji adekwatnych do zagrożenia. Z kolei normy PN-EN serii 1363, 1364 i 13381 opisują metody badań odporności ogniowej ścian, stropów i elementów konstrukcyjnych.
Najważniejsze dokumenty dla projektanta
- PN-EN 13501-2 – klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych,
- ETA/CE – europejskie dopuszczenia techniczne dla systemów uszczelnień,
- ISO 834 – standardowa krzywa temperatury pożaru,
- wytyczne CNBOP-PIB dotyczące testowania przepustów instalacyjnych.
Znajomość tych regulacji pozwala nie tylko poprawnie zaprojektować bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe, lecz także uniknąć kosztownych poprawek na etapie odbioru, gdy udział straży pożarnej jest obligatoryjny.
Projektowanie biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych w praktyce
Dokumentacja wykonawcza musi precyzyjnie wskazać grubość powłok, sposób zakotwienia płyt oraz granice stref. Niedokładność rzędu kilku milimetrów potrafi obniżyć klasę odporności nawet o dwie jednostki.
Kluczowe jest również koordynowanie tras instalacji, aby przewody nie przecinały przegród o klasie EI 120 bez odpowiednich mankietów. W przeciwnym razie mostki cieplne zniweczą skuteczność biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Lista kontrolna dla projektanta
- sporządź tabelę elementów z wymaganą klasą R/EI,
- zaprojektuj przejścia instalacyjne zgodnie z ETA-11/0199,
- przewidź dylatacje umożliwiające pracę konstrukcji,
- umieść szczegóły wykonawcze w modelu BIM.
Inspekcje i serwis biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych po oddaniu obiektu
Konserwacja nie ogranicza się do systemów aktywnych; równie istotne jest monitorowanie stanu biernych zabezpieczeń przeciwpożarowych. Norma PN-EN 13501-2 sugeruje coroczne kontrole, chociaż dla obiektów o podwyższonym ryzyku pożarowym zaleca się przegląd co 6 miesięcy.
Technik ocenia integralność powłok, pobiera próbki w celu analizy chemicznej i sprawdza kompletność etykiet identyfikacyjnych. Raport trafia do książki obiektu budowlanego, co jest niezbędne przy ubieganiu się o odszkodowanie.
Przykład najczęstszych usterek
- odspojenie powłoki na połączeniach śrubowych,
- korozja pod powłoką z powodu kondensacji,
- nieprawidłowe doszczelnienie przepustów kablowych.
Nowe technologie wspierające bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe
Rynek stale poszukuje lżejszych i bardziej efektywnych rozwiązań. Powłoki hybrydowe z dodatkiem grafenu zwiększają współczynnik ekspansji o 60 %, co pozwala podnieść klasę ogniową bez zwiększania masy konstrukcji. W badaniach Uniwersytetu w Leoben stalowy słup pokryty nową farbą testową utrzymał nośność przez 98 minut, bijąc wynik tradycyjnej farby o 28 %.
Równolegle rozwijane są czujniki IoT mierzące temperaturę przekroju stali w czasie rzeczywistym. Dzięki temu zarządca otrzymuje alert o degradacji powłoki, zanim problem stanie się krytyczny. Jeśli właśnie planujesz budowę lub modernizację i chcesz mieć pewność, że Twoje bierne zabezpieczenia przeciwpożarowe spełnią najbardziej rygorystyczne normy, skontaktuj się z nami – nasi inżynierowie pomogą dobrać, zaprojektować i wdrożyć optymalne rozwiązania, chroniąc ludzi i majątek.